Erzincan – Kemaliye
* Keban Barajının uzantısında dağlar arasında kurulmuş şirin bir ilçemizdir Kemaliye.
* Asıl adı Ermenice Agn olarak bilinir. Agn suyun gözü anlamına gelir. İlçede de bu su gözünü bugün bile görürüz.
* Ermenice Agn ismi Türkçe Eğin olur. Eğin Türkçede arka, sırt, beden anlamına gelir.
* Kemaliye’de bugün genellikle Osmanlı eserlerini görürüz. Selçuklu eserlerinden fazla bir şey kalmamış.
* Eskiden bölgede pek çok dokumahane varmış. Bugün maalesef bu dokumahaneler modern tekstil sanayisinin kurbanı olmuşlar. Birer birer kapanmışlar.
* Eskiden bölgede Keçe ve Şayak dokumaları yapılırmış.
Keçeyi hemen hemen herkes bilir, ama “Şayak” nerede ise hepimiz tarafından bilinmez.
* Nazım Hikmet Kuvayı Milliye Destanı adlı şiirinin 8. bölümünde Atatürk’ü “şayak kalpaklı bekçi” “şayak kalpaklı adam” diye adlandırır…
* Şayak hakkında kısa bilgi aktarayım. Şayak koyun veya kuzu yünü kullanılarak, atkısı ve çözgüsü eğrilmiş yünden olan, “çulfalık” adı verilen tezgahlarda dokunan, kaba ve kalın kumaş ya da abalık (bir çeşit ceket) kumaştır. Bu kumaştan yapılan elbiseler uzun süre eskimez. Çok soğuk olduğu zaman bile üzerinde şayak kumaştan elbise bulunanlar üşümezler.
* Pamuğun tekstile girmesinden önce kırsal kesimlerde elbise yapımında kullanılan bu kumaş, şehirlerde modern tarzda dikilmek ve biçimlendirilmek suretiyle genellikle pantolon olarak giyilir.
* Maalesef bugün ne şayak dokunuyor ne de halk şayak nedir biliyor. Son 70-80 yıl içerisinde özellikle modern tekstile geçtikten sonra şayağımızı da unuttuk.
* Kemaliyeli kadınlar en iyi dokumaları yaparlarken, erkekler de kasap olarak ün salmışlar ülkede. Onun için erkekler çoğunlukla gurbete kasap olarak çalışmaya giderler.
* Evde kalıp dokuma ile uğraşan hanımlar beyleri için, gurbete giden beyler de hanımları için maniler düzerler.
* Kemaliye’nin hem hanımları, hem de beyleri duygusaldırlar, şair ruhludurlar… Hatta mani kültürünü gelecek nesillere taşımak için bir de Mani Yolu yapılmış ilçede. Oraya da manilerden örnek levhalar konulmuş.
Bu levhalardan birkaç tanesinin resmini çekip burada sizlere sunuyorum.
——————
Eğin ismine neden olan su gözünden gelen su o kadar çok ki, hemen alt kısma bir değirmen yapılmış. Eğin’in ve çevredeki köyleri un öğütme ihtiyaçlarını bu değirmen gidermiş.
Dokumalar dokunu, maniler söylenirken bu insanlar yöresel tatlarla da beslenirler… Ceviz, Dut, kiraz, üzüm boldur… Ceviz ile Dut hiç bir tatlandırıcı ilave edilmeden dövülürler ve muhteşem bir tatlı ortaya çıkar. Buna da LÖK denir… Lök tatlısı yapılan yere de Lökhane denir. Kemaliye’ye yolunuz düşerse mutlaka Lökhaneyi ziyaret edin ve lök tatlısından alın. Hep hesaplı, hem doğal…
——————-
İliç Kemaliye arasında görülecek güzellikler arasında Kemaliyeliler taş yolu ve Karanlık Kanyon da var.
Karanlık Kanyon: Dünyanın ikinci büyük kanyonu olduğu yazılır her yerde. En büyüğü ABD’deki Grand Canyon imiş, ikincisi de Karanlık Kanyon… Karanlık kanyon tanıtım yazılarında dünyanın ikinci büyük kanyonu olduğu bilgisi kaynak belirtilmeden verilmiş. O yüzden sıralama konusunda dikkatli olmak gerekir.
Karanlık Kanyon’da kano, rafting yapılabiliyor, dünyada en yüksek atlamaların da burada yapıldığı bilgisi verilir.
Yine Karanlık Kanyon üzerinde Kemaliye’de Dünya’nın en yüksek köprüsü planlanıyor. Köprüye de SIRAT ON FIRAT ismi verilmesi düşünülüyormuş.
Kemaliyeliler Taş yolu: Çok uzun süren bir proje.
Eğin’i Divriği üzerinden iç Anadolu’ya bağlamak için 1870 yılında yöre halkı kendi imkanları ile yol açmaya başlarlar.
Yol karanlık kanyon üzerinden geçirilir. Geçit vermeyen kayalıklar ilkel aletler ile kırılmaya çalışılır.
Çalışma çok uzun sürer ve 132 yıllık bir zaman dilimine yayılır. En sonunda devlet yardımı devreye girer ve 2002 yılında proje tamamlanır.
Önceleri hayvanlar ile geçiş planlandığı için çok dar olarak açılan yollar daha sonra araç trafiği düşünülerek genişletilir. Bugün Divriği’ye kadar gidilebiliyor.
Ama sadece otomobiller ile bu yolculuk maceralı bir şekilde gerçekleştirilebiliyor.
Yolun yaklaşık 7 km’lik kısmı Dünya’nın en zorlu yollarından olarak görülür. Bu yolu kullanmak sürücüler çok zurlu virajları ve 38 tüneli geçiyorlar.
Manzara çok mükemmel olmasına rağmen macera tutkunlarından başkasının bu 7 km’lik güzergahta yolculuk yapması oldukça zor görünüyor.
———-
Eğer Kemaliyeye kadar özel aracınızla gelmişseniz, bir güzellik daha görebilirsiniz: Yaklaşık 35-40 km sürecek biraz zor ama çok güzel bir yolculuk sizi mistik aleme taşıyacak…
Kemaliye Ocak Köyü Özel Müzesi:
Kemaliye yakınındaki Ocak Köyünde bölgenin tek özel müzesi bulunur. Köy sakinlerinden sayın Mustafa Gürer kişisel girişimleri ile bir müze kurulmasını sağlar. Yörenin etnoğrafik yapısı bu küçük müzede görülebilir. Üst katta da güzel bir kitaplığı var.
———–
Sayfamı okumaya misafir olduğunuz için teşekkür ederim.
Kendi hayat felsefenize göre sağlıklı, huzurlu, mutlu yaşayacağınız güzel bir ömür dilerim… Kaderiniz hep güzel olsun…
Saygılar, Selamlar
Muammer Çelik