Adıyaman Bölgesi kısa tarihi:

* İlk yerleşimler günümüzden yaklaşık 6 bin yıl önceye kadar uzanır.
* Tarih boyunca Urfa ve Diyarbakır yöresindeki yerleşimlerin gölgesinde kalır.
* Adıyaman yöresi yazılı kaynaklarda ilk kez Asur belgelerinde karşımıza çıkar. 
* II. Assurnasirpal döneminden (MÖ 883-859 civarı) Asur metinlerinde Kummuh adında bir geç Hitit beyliğinden bahsedilir. 
* III. Salamannasar’ın (Şalmanezer 858-824) yıllıklarında Adıyaman Kummuhi adı ile vergi vermek zorunda olan kendilerine bağlı bir kent devleti olarak bahsedilir. 
* Van Gölü çevresi ve doğusuna hakim olan Urartular 2. Sardur döneminde (M.Ö. 764-735) bugünkü Van – Adıyaman arasındaki bölgeyi Asurlulardan alırlar. Sınır Kummuhi (Adıyaman) olur.
* Asur kralı 2. Sargon döneminde (M.Ö. 721-705) Kummuhi bölgesi şehir devleti olma özelliğini yitirir ve Artık Asurlulara bağlı bir il konumuna düşer. 
* M.Ö. 612’de Asur Devletinin yıkılmasından sonra bir devlet otoritesi olmadığı için bölgede uzun süre büyük çalkantılar yaşanır. Yerleşik halk çoğunlukla güvenlik nedenleri ile bölgeyi terk ederler.
* M.Ö. 550 yılında tüm bölge Ahameniş (Pers) imparatorluğunun yönetimine girer. Tekrar istikrar ve güven sağlandığı için Adıyaman yöresi yeniden göçler alır.
* Adıyaman (Kummuhi) Persler döneminde Satraplık (eyalet) merkezi olur.
* Bölge tüm tarihi gelişme içerisinde taçlandırılmış en gelişmiş dönemini Kommagene Krallığının merkezi olarak yaşar.
(Kommagene Krallığı tarihi hakkında ayrı bir sayfa hazırladım. Detaylı Kommagene tarihi özeti için lütfen bu linke tıklayın. https://www.rehbermuammer.com/kommagene/)
* Kommagene krallığı döneminde ülkenin başkenti Adıyaman’a yaklaşık 40 km uzaklıktaki Samosata’da, bugünkü adı ile Samsat’tadır. 
* Engebeli, dağlık bir bölgede kurulmuş olan Kommagene krallığı toprakları günümüzden yaklaşık 2000 yıl öncesine kadar sedir ormanlarıyla kaplıdır.
* Aynı zamanda stratejik bir konumdadır, çünkü önemli ticaret yolları bölgeden geçmektedir.
* Fırat Nehrinden geçiş yollarının en önemlilerinden birisi de Samsat’tır.
* Kommagene M.Ö. 163 yılına kadar bölge Seleukos devletine bağlı yerel bir krallık olarak varılğını sürdürür.
* M.Ö. 163 yılında tam bağımsız bir Kommagene krallığı kurulur.
* Denke politikası ile yaklaşık 100 yıl hem Partlar ile hem Seleukoslar ile iyi ilişkiler geliştirilir.
* M.Ö. 69 yılında tahta çıkan I. Antiochos Kommagene krallığını zirveye taşır… 
* Romalılar ile çok iyi ilişkiler kurulur. Kommagene krallığının en iyi dostu Romalılardır. 
* M.Ö. 36 yılında ölen 1. Antiochos Nemrut Dağı’ndaki kutsal anıt mezara gömülür. 

* İmparator Vespesianus zamanında 72 yılında Kommagene krallığı tamamen ortadan kaldırılır ve devlet Roma’nın Suriye eyaletinin bir parçası haline getirilir. 
* MS. 117-134 yıllarında Hadrianus dönemine bölgede yeniden yapılanmalar olur. Artık Bölge Roma’nın ileri karakolu konumundadır. Kommagene askerleri Roma’nın elit okçu birlikleri arasında gösterilir.
* 193-211 yılları arasında Roma imparatoru olan Semtipius Severus bölgeye en çok yatırım yapan kral olarak bilinir. Roma’nın Suriye eyaletine giden önemli  askeri ve ticari yollar Adıyaman yöresinden geçer.  
* Hristiyanlığın Roma’da tanınması ve daha sonra resmi din olmasından sonra Fırat ve Dicle arasında yaşayan Aramiler (bugünkü Süryaniler) Adıyaman yöresindeki nüfusun hemen hemen hepsini oluşturulurlar. 
* Bizans diye adlandırılan Doğu Roma döneminde Adıyaman Urfa, Mardin ve Diyarbakır’ın gölgesinde kalır.
* Bölge 638 yılında Araplar tarafından fethedilir ve Arap kabileleri bölgeye yerleşirler. 
* Hristiyanlığın yanı sıra yeni bir din olarak İslam da bölgede yayılmaya başlar.
* Emeviler ve Abbasiler döneminde bölge Bizans ile birkaç kez el değiştirir. Tabii ki bu yöre halkının yaşamında istikrarsızlıklar oluşturur.
* 11. Yüzyılda Selçuklular hakim olur Bugünkü İran – Irak coğrafyasından Küdüs’e kadar olan bölgelere. 
* Selçuklunun Anadolu’ya gelişinin hemen ardından Avrupa Katolik kilisesinin öncülüğünde devamlı Haçlı seferleri düzenlenir. Antakya’da ve Urfa’da Haçlı kontlukları kurulur. 
* 1098-1149 yılları arasında hüküm süren Urfa Kontluğu Adıyaman yöresinin büyük kısmını kontrolü altında tutar. Bu dönemde bölgedeki Ermeniler büyük nüfuz sahibi olurlar ve hakim güç konumuna gelirler. 
* 1150 yılında Haçlılar tamamen bölgeden atılır. Bölgedeki Haçlılara karşı en büyük mücadeleyi Selçuklu komutanlarından Belek Gazi ve Nureddin Zengi verir.
* 1200’lü yıllarda bölgede Eyyubileri daha sonra Memlukleri görürüz.
* 1144 – 1230 yılları arasında bölge Selçuklu, Eyyubi, Artuklu çatışmalarına sahne olur. 
* 1230 yılından sonra tamamen Selçuklu hakimiyeti görülür.
* 1239 yılında İlk Babai ayaklanması Baba İshak önderliğinde Hısn-ı Mansur (Adıyaman) Kahta ve Samsat’ta başlar. (Babai ayaklanması konusunda detaylı anlatımı bölgede tur esnasında yaparız.)
* 1243 Kösedağ yenilgisinden sonra bölge 1250 yılında Moğolların egemenliğine girer. Moğollar çok zulüm yaparlar. Bölge Halkı Memluklerden yardım ister.
* 1277 yılında Memluk Sultanı Baybars Moğolları yener. Bölge Memluk hakimiyetine girer.
* Bölgedeki Türk Beylikleri biri birleri ile de savaşmaktadırlar. Bölgede Dulkadiroğlu, Eretna, Kadı Burhanettin arasındaki çatışmalara zaman zaman Memluklerin de dahil olması ile yaklaşık 200 yıl Türkler arasında mücadeleler ile geçer…
* Bölge 1516’da Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılır.
* Adıyaman Osmanlı döneminde hatta cumhuriyet döneminde Diyarbakır ve Urfa’nın gölgesinde kalır.
* Bölgede bulunan ve daha çok bulunma ihtimali olan Petrol ile, Fırat üzerine yapılan Atatürk Barajı ile ve bölgedeki Kommagene krallığının devasa eserleri ile Adıyaman son yıllarda önemli ve merak edilir hale gelmiştir. 

Sayfayı hazırlayan: Muammer Çelik
Yararlanılan kaynaklar: https://www.rehbermuammer.com/yararlanilan-kaynaklar/