ERZURUM ÜÇ KÜMBETLER:

Burada aslında burada 4 tane kümbet var.  Birisinin ilk başlarda kümbet olup olmadığı ihtilaflı olduğundan üç kümbetler olarak adlandırılır ve böyle anılmaya devam eder…  Muhtemelen burada başka kümbetler de olmuş olabilir. 
Kümbetlerin kime ait olduğu tam olarak bilinmez. Sadece birisinin Emir Saltuk’a ait olduğu tespit edilmiştir. Kümbetlerin bulunduğu alan eskiden mezarlıktır. 
Cumhuriyet dönemindeki kent planlamalarında kümbetlerin bulunduğu alan park olarak düzenlenir. Bugün mezarlık görülmez, sadece kümbetler görülür.
Emîr Saltuk Kümbeti diğer kümbetlere göre daha ön planda görülür.  Muhtemeler 12. yüzyılın ikinci yarısında yapılmış olduğu tahmin edilir.
Kümbette 3 aşamalı yapı görülür.
1. Alt gövde kısmı: Sekizgen olarak yapılır. Sekizgen kısım üçgen alınlık olarak yapılan silmeler ile sınırlandırılır.
2. Orta kısım: Silindirik kasnak olarak  yapılır.  Kasnak yapıyı alt kısma göre yaklaşık 50 cam içeriye çeker. 
Kasnak: Kare veya çokgen yapılarda kubbeye geçişi sağlamak için daire veya çokgen kasnak yapılır. Kubbe kasnağı olarak da anılır. 
Kasnaktan kubbeye geçiş ise 3 aşamalı silme ile yapılır. Alt ve üst silmeler dilimli, orta silme ise halatlı veya çadır urganı şeklinde yapılır.
3. Üst kısım: Külahlı koni biçiminde yükselen sivri bir kubbe olarak yapılır. 
Yapı malzemesi olarak iki renkli taş kullanılır. Sekizgen gövdenin her cephesinde yuvarlak kemerli ikiz pencereler vardır. İkiz pencerelerden dört tanesi sağır niş olarak yapılır, diğer dördü ise  iç mekana açılırlar. 
Cephelerde bulunan ikiz pencerelerin kemerleri çift silme ile çevrelenir ve bu silmeler sekizgen gövdenin etrafını çevreler. Böylece tüm ikiz pencereler bu silmeler vasıtası ile biri birleri ile bağlanırlar.  
Burada verilmek istenen mistik anlam şu olsa gerek: 4 içeriye açılan ikiz pencere aydınlığı, ışığı, gündüzü temsil eder, 4 kör ikiz pencere de karanlığı, geceyi temsil eder. Her şey zıddı ile vardır. Gece, gündüz ve hayatın devamlılığı vurgulanır.
Kuzey cephedeki giriş kapısı silmeler ile oluşan kemerle ve altıgen yıldızlar süslenmiştir.
Orta kısımdaki silindirik kasnakta ise sekizgenin köşelerine gelecek şekilde nişler yapılmıştır. Nişler üçgen şeklinde içeriye girerler. Üst kısmı kemerlidir. Üçgen nişlerin 6 tanesinin içerisinde hayvan figürleri, 2 tanesinde de bitkisel figürler işlenmiştir.
Yapının beşik tonozla örtülü alt mezar odası kısmında ise bir sanduka vardır.
———
Kümbetin kendisine ithaf edildiği Ebü’l-Kāsım İzzeddin Saltuk Bey Anadolu’nun fethinde büyük hizmetlerde bulunur. Kendisine Kars, Pasinler, Oltu, Erzurum, Tortum, Tercan, İspir, Bayburt, Şebinkarahisar ve yöreleri  ikta olarak verilir. Ve burada 1080 yılında Selçuklu devletine bağlı bir beylik olarak Saltuklu Beyliği kurulur.

İkta: Asker ve devlet memurlarına, devlet için yaptıkları hizmetler karşılığında, belirli bir süre için ikta adı verilen bu topraklar verilirdi. Verilen bu toprakların vergi gelirleri de ikta sahiplerinin kazançları haline gelmiş olurdu. İkta arazisinin sahibi olan kişiler, kendilerine verilen topraklar karşılığında asker yetiştirmek durumundaydılar. Aynı zamanda ikta sahipleri gelirleri ile yol, köprü, çeşme gibi bayındırlık hizmetlerini de gerçekleştirirlerdi.
———–
Emîr Saltuk Kümbeti’nin güneydoğusunda yer alan ikinci kümbet kime aittir bilinmez. Onun için Anonim kümbet olarak adlandırılır.
Dört köşesi pahlı kare kaide üzerinde üç katlı silmeden sonra onikigen gövde yer almaktadır.
Cephelerdeki kemerli düzenlemenin ardından silindirik gövdeli devam eden kümbet taş bir külâhla örtülüdür.
Yapının cephelerinde köşelerde sade sütunçe başlıklarına sahip ince uzun çift sütunçeler silmeli sivri kemerlerle bağlanmıştır.
Kümbete giriş batı yönündeki kapıyla sağlanmakta, kuzey ve güney cephelerinde köşeleri sütunçeli ve mukarnas kavsaralı pencereler bulunmaktadır.
Silindirik kasnak kısmında kırmızı taş üzerine işlenmiş zencerek motifi bordür halinde dolanmaktadır.
Yapının gövdesi içten silindirik olup kubbeyle örtülüdür.
Altta mezar odası vardır. İnşa tarihi kesin bilinmeyen yapı XIV. yüzyılın ilk çeyreğine tarihlendirilmektedir.
———–
Üçüncü kümbetin de kime ait olduğu bilinmez. Kümbet diğer anonim kümbet gibi onikigen gövdeli ve taş külâhla örtülüdür.
Kümbetin gövdesi her cephede silmelerle oluşturulmuş sivri kemerli düzenlemeyle hareketlendirilmiştir.
Silindirik gövde burmalı bir halat silmeyle sonlanmaktadır. İnşa tarihi bilinmeyen bu yapı da XIV. yüzyıla tarihlendirilmektedir.
———-
Aynı alanda yer alan dördüncü kümbet Emîr Saltuk Kümbeti’nin batısında olup kare planlıdır. Dört yana eğimli taş kaplama bir çatıyla örtülen yapının doğu cephesinde bir pencere, kuzey cephesinde kapısı bulunmaktadır. İnşa tarihi belli olmayan yapı Saltuklu dönemi sonrasında belki de XIII. yüzyılda yapılmıştır.
—————
Kaynak: İslam Ansiklopedisi
————–
Sayfayı okumaya misafir olduğunuz için teşekkür ederim.
Kendi hayat felsefenize göre sağlıklı, huzurlu, mutlu yaşayacağınız güzel bir ömür dilerim… Kaderiniz hep güzel olsun…
Saygılar, Selamlar
Muammer Çelik