Ateşgede (Zerdüşt?! Tapınağı)
Önce buradaki tanıtım yazısını okuyalım:
Ateşgede
Tarihi ve Banisi: Pers ya da Sasaniler döneminde, M.Ö. 1. M.S. 4. yüzyıl arasında inşa edildiği düşünülmektedir. Banisi bilinmemektedir. Ani’de günümüze ulaşan dini işlevli en eski yapı budur.
Tanıtım: Tapınak silindirik gövdeli dört büyük paye ile sınırlandırılan baldaken şemaya sahiptir.
Hıristiyanlığın kabulünden sonra tetrakonchos (dört yapraklı yonca) planlı bir şapele dönüştürülmüştür ve çevresinde işlevleri tam olarak saptanamayan mekanlar bulunmaktadır.
Biraz daha bilgi ilave edelim. Bu görülen alanın Zerdüştlüğün önemli bir tapınağı olduğu düşünülür / tahmin edilir. Kare planlı bir yapıdır. Tapınağın nasıl görüldüğü sadece hayali çizimler ile aktarılabiliyor.
Gerçekten nasıl olduğu bilinmiyor.
Burada yaklaşık 1.30 m. çapında silindirik dört adet sütun görülür.
Sütunlar 1.80 m. ara ile yerleştirilir.
Kare bir plan oluşturulur.
Sütunların yüksekliği, sütunların üzerinin kapalı olup olmadığı konusu halen bilinmezliğini korur.
Rus arkeologlar üzerinde konik veya düz bir örtü olabileceğini tahmin ederler.
Daha sonra tapınak bir Hristiyan yapısına, muhtemelen şapele çevrildiği düşünülür.
Kazılarda daha sonradan ilave edilen pek çok mimari ögeye rastlanır.
————-
Şimdi de Ateşgedeler hakkında kısa bilgi edinelim… Bildiğimiz gibi Ateşgede Zerdüşt tapınağıdır.
Zerdüştlük (mecusilik):
Zerdüştlüğün (mecusiliğin) ilk kez ne zaman çıktığı kesin olarak bilinmez.
Zerdüşt hakkındaki tarihlemeler çok çelişkilidir. M.Ö. 1800 yılına kadar yapılan tarihlemeler vardır. Daha ileri giden tarihlemeler de vardır. Ansiklopedilerde Zerdüşt’ün yaşadığı zamanı Eflatun (Platon)’dan 6000 yıl önceye kadar götüren eski Yunan kaynaklarının olduğu yazılır.
Genel kabül ise Zerdüştlük inancın temel görüşlerinin Zerdüşt doğmadan önce olduğu ve Zerdüşt’ün bu görüşleri Avasta ismindeki kutsal kitapta toparlayarak sistematik bir din haline getirdiğini savunanlar da vardır.
——-
Tanrı İnancı:
Başta her şeye hâkim bir tek tanrı / ilah vardır. Ahura Mazda her şeyin üstündedir. Ahura, Ormuz, Yezdan adları ile anılır…
Dünyada her şey zıddı ile vardır. İyilik – kötülük, gündüz – gece, sağlık – hastalık gibi…
Başlangıçta tek tanrılı din olan Zerdüştlükte inanç ayrılıkları yaşanır.
Zerdüştler her şeyin üzerinde olan Ahura Mazda’ya yani tek bir tanrıya inanırlar. Yani tek yaratıcı, tek tanrı inancı.
M.S. 309-379 yalları arasında hüküm süren 2. Şapur zamanında Zerdüştlük Dualizme yönelir. Her şeyin bir zıddı olduğuna göre zıtlıklar arasıdaki çekişmeden dolayı iki tanrıya inanırlar. Bir iyilik tanrısı vardır bu Ahura Mazda’dır, bir de kötülük tanrısı vardır bu da Ahrimen, Div, Angra Mainyu olarak adlandırılır...
Zerdüştlükte en yaygın olan inanç ise Her şeyin hakimi olan Ahura Mazda vardır.
Ahura Mazda’ya iyilikleri yaymada yardımcı olan 6 tanrı yaratır. Bu tanrılara İmşas pend (ebediyen mukaddes olan, hata yapmayan) denir. İslam, hıristiyanlık ve yahudilikteki melek algısına yakındır. (Fark meleklerin ilahi güçleri yoktur, kuldurlar, kişisel inisiyatif kullanmazlar, verilen görevleri yerine getirirler, İşas Pendler ise iyilikleri hakim kulmak için inisiyatif kullanabilirler.)
İslamdaki kaza ve kader, hayır ve şerrin Allahtan geldiği fikrinin zıddına Zerdüştlükte hayır ve şerrin kaynağı ayrıdır. Zıtlıklar her zaman vardır. Hayırları İmşaş Pendler teşvik ederler, şerleri de Ehrimen teşvik eder.
——————
Konuyu uzatmadan ATEŞGEDE hakkında bilgi verelim:
İbadet maksadı ile ateş yakılan tapınağa ateşgede denir.
Ateşgede kapalı bir tapınak alanıdır. Üzeri kubbe veya tonoz ile örtülüdür.
Ateşgedenin (tapınağın) aydınlanma pencereleri öyle ayarlanır ki, yanan ateşe güneş ışığının ulaşmaması gerekir. Nedeni ise güneşin aydınlığı ile ateşin cansız görünmesini önlemek.
Kutsal ateş büyükçe bir kab içerisinde yakılır. Ateşgedenin (ibatethanenin en ön kısmında yer alır.)
Genelde ateşgedelerdeki ateş hiç sönmez, devamlı yanık kalması sağlanır. Ateşin yanması ve yanık tutulması ile görevli din adamları ateş kabının yanına vardıklarında ağızlarını ve burunlarını sararlar ki nefesleri ile ateşi kirletmesinler.
Ateşe üflemek çok büyük günahlardan sayılır.
İbadetler ateşe doğru yönelinerek yapılır. Burada ateşe tapılmaz, Ahura Mazda’dan dolayı ateşe saygı gösterilir.
Günde beş vakit ibatetleri vardır. İslamdaki namaz vakitleri ile büyük benzerliği vardır. Sabah ibadetleri çok önemlidir. Sabah ibadetine horoz kaldırdığı için horoz kutsal hayvan olarak görülür.
Ateşgedelerde yapılan ibadet dışarda yapılandan daha makbul sayılır.
—-
Kısaca Ateşgedeyi size aktarmaya çalıştım.
———————
Sayfayı okumaya misafir olduğunuz için teşekkür ederim.
Herkese kendi hayat felsefesine göre mutluluklar diliyorum.
Saygılar, selamlar
Rehber Muammer Çelik
* Yukarıdaki bilgiler pek çok sayıda yazı, makale, kitap taramaları sonunda ortaya çıkmıştır.
Her türlü görüşlerinize, eleştirilerinize ve önerilerinize açığım.
Telefon numaram: 0532-2643999 e-mail adresim: rehbermuammer@gmail.com