Ani Şehir Surları ve Şehir Kapıları:
Şu anda görülen kent surları daha önce var olan surların büyütülmesi ile günümüzden yaklaşık 1050 yıl önce 964 – 998 yılları arasında yaptırılır.
Selçuklular adına Şeddadoğulları yönetiminde surlar yeniden elden geçirilir ve kuvvetlendirilir. Surlarda görülen Selçuklu motifleri de bu dönemdendir.
Bugün Ani’ye gelirken gördüğümüz Kuzeydoğu surları iki sıra halinde yaptırılır ve ön tarafında da surlara erişimi engelleyecek büyükçe bir hendek vardır. Hendek zamanla toprakla dolar ve bugün bu hendek görünmez.
Arpaçay ve Alaca çay tarafındaki surlar kuzeydoğu surları kadar ihtişamlı değildir.
Ana giriş kapısında bir aslan kabartması ile Arapça kitabe görülür. Kitabede surların Selçuklu Sultanı Alparslan’ın himayesi ile Şeddadilerden Ebu Menüçher tarafından tamir ettirildiği belirtilir.
Surlarla çevrili olan Ani şehrine giriş için surlar etrafında giriş kapıları vardır. Tüm araştırmacılarca kentin törensel kapısı, ana kapı olarak Aslanlı Kapı olduğu belirtilir.
Ama araştırmacılar diğer kapılar konusunda hemfikir değiller.
Rus arkeolog Nikolai Marr’ın belirlediği kapıların yerleri konusunda 2006 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Ani Danışma Kurulu Üyesi ve o denemki kazı başkanı Prof. Dr. Hamza Gündoğdu’da bir çalışma yapmıştır.
Ben Hem Nikolai Marr’ın hem de Prof. Dr. Hamza Gündoğdu’nun belirlediği kapı yerlerine göre iki görsel hazırladım. Her iki bilim adamının belirlediği yerleri bir fotoğraf üzerinde gösterdim.
Ani’de ilk kazı yapan Rus Arkeolog Nikolai Marr “Ani – a History of the City and its Excavations, Leningrad and Moscow, 1934” adlı eserinde kentin 10 Ana Kapı, 3 Potern (yeraltı geçidi), 3 iç kapı olmak üzere toplam 16 kapı olduğunu belirtir.
Ani üzerine yapılan yurt dışı yayınlarda Nikolai Marr’ın verileri baz alınır.
Rus Arkeoloğu Nikolai Marr’a göre kentin ana kapılarını sıralayalım: Divin Kapı ve Aruch Kapı, Sergis Silence Kapısı ve iki yeraltı geçidi doğuya Arpa Çaya açılır. Kuzeye açılan 4 kapı, bir yeraltı geçidi, 2 iç kapı vardır. Bunlar Gayladzor Vadisi Kapısı, Gayladzor deresi yeraltı geçidi, Satrançlı Kapı, Aslanlı Kapı (iç ve dış), Kars Kapısı (iç ve dış). Kentin ana kapısı Orta Kapı da denen Aslanlı Kapıdır. Bugün ziyaretçilerin girdiği kapıdır. Kuzey surlarının bittiği yerde batıdan güneye uzanan surların başlangıcı ile Selçuklu sarayı arasındaki Igadzor Vadisine açılan Kapı vardır. Güneyde ise iç kaleye Tsaghkotsadzor Deresi Kapısı ve Kral Aschot Kapısı vardır..
Prof. Dr. Hamza Gündoğdu’ya göre ise kentte 7 kapı belirlemiştir. Kapıları da şu şekilde tasnif etmiştir.
Arpaçay üzerinde bulunan İpek Yolu köprüsünün kuzeyinde Bağseki Kapısı Divin Kapısı vardır. Arpaçay ile Mığmığ deresinin birleştiği yerde Mığmığderisi Kapısı vardır. Arpaçay’dan Bostanlar Çayı / Alacasu istikametine doğru kuzey surlarında Acemoğlu kapısıvar. Acemoğlu Kapısı ve orta kapı arasında Startançlı kapı da denen Hıdırellez kapısı veya ejderhalı kapı var. Bugün ziyaretçi giriş kapısı olan Orta Kapı, Aslanlı Kapı kentin ana giriş kapısıdır. Orta Kapıdan batı istikametine yürüyünce Kars Kapıya ulaşılır. Kuzey surları ve batı surlarının birleştiği yerden güneye doğru dönüş yerinde de Uğrun kapı, yani gizli kapı var. 1. Divin Kapı/Bağseki Kapısı, 2. Mığmığ Deresi Kapısı, 3. Acemoğlu Kapısı, 4. Hıdırellez Kapısı veya Satrançlı Kapı, 5. Aslanlı Kapı / Orta Kapı, 6. Kars Kapı, 7. Uğrun (gizli) Kapı.
———————
———————
Sayfayı okumaya misafir olduğunuz için teşekkür ederim.
Herkese kendi hayat felsefesine göre mutluluklar diliyorum.
Saygılar, selamlar
Rehber Muammer Çelik
* Yukarıdaki bilgiler pek çok sayıda yazı, makale, kitap taramaları sonunda ortaya çıkmıştır. Proje tamamlandığında yararlanılan tüm kaynaklar liste olarak yayınlanacaktır.
Her türlü görüşlerinize, eleştirilerinize ve önerilerinize açığım. Telefon numaram: 0532-2643999 email adresim: rehbermuammer@gmail.com